Hoogwaardige radiotherapie

We bieden onze patiënten hoogwaardige radiotherapie door ontwikkelingen binnen ons vakgebied nauwlettend te volgen. Op die manier kunnen we onze patiënten zo snel mogelijk helpen met nieuwe technieken die zich als waardevol bewezen hebben. In deze paragraaf blikken we terug op een aantal zaken die we op het gebied van hoogwaardige radiotherapie gerealiseerd hebben in 2022.

Belangrijke ontwikkelingen en resultaten in 2022:  

  • Online adaptieve radiotherapie – de aanschaf van de Ethos

    Een van de belangrijkste ontwikkelingen binnen de radiotherapie op dit moment is dat de behandeling nauwkeuriger uitgevoerd kan worden door dagelijks aanpassingen te doen op basis van de anatomie van de patiënt: online adaptieve radiotherapie (OART). Het bestralingsplan wordt op het bestralingstoestel aangepast aan de daadwerkelijke anatomische situatie van een patiënt op dat moment. Denk bijvoorbeeld aan de mate van blaasvulling. Een goede manier om de behandeling nóg meer op maat aan te bieden.

    De ontwikkeling van OART binnen het ZRTI heeft de komende jaren onze prioriteit. In nauwe samenwerking en samenspraak met de medisch fysische staf (MFS) besloten we in 2021 om een Ethos aan te schaffen. Op 5 april 2022 tekenden we het contract met Varian. De Ethos maakt voorafgaand aan elke bestralingsfractie een conebeam CT. De bijbehorende software zorgt vervolgens voor automatische intekening van organen en de tumor. De MBB’er (medisch beeldvormings- en bestralingsdeskundige) moet dit goed controleren en eventueel aanpassen. Vervolgens maakt de Ethos een bestralingsplan op basis van deze actuele beelden. Volgens dit aangepaste plan wordt de bestraling toegediend. We planden de aankomst van de Ethos in Vlissingen voor het afgelopen jaar. Dit nieuwe toestel vereist echter een flinke verbouwing. De beschikbaarheid van benodigd personeel daarvoor was niet vanzelfsprekend. Enige maanden later dan we in eerste instantie hadden voorzien, is de verbouwing van de locatie in Vlissingen in 2022 van start gegaan. Diverse voorbereidende werkzaamheden zijn al verricht door deelprojectgroepen. Het apparaat heeft de naam “Opaal” gekregen en wordt in februari 2023 binnen gereden. In het voorjaar van 2023 nemen we het toestel in gebruik. De ingebruikname van de Ethos is een omvangrijk project, ook omdat het veranderingen in de werkwijze met zich meebrengt: een taakverschuiving van artsen naar MBB’ers bijvoorbeeld. De MBB’ers gaan nieuwe competenties verwerven op het gebied van het contouren van tumoren en organen en het beoordelen van dosisplanning.
     

  • Overige apparatuur en applicaties

    De CT-scanner op de locatie Vlissingen is conform planning in 2022 vervangen en in gebruik genomen. Het is een toestel van Siemens Healthineers. In de komende jaren installeren we eenzelfde toestel op de locatie in Roosendaal ter vervanging van de huidige CT daar. Door de unieke detector, het verbeterde contrast en de beeldvorming die door online registratie van de ademhaling gestuurd wordt, kunnen tumor- en orgaanbewegingen heel nauwkeurig in beeld gebracht worden.

    In het voorjaar van 2022 voerden we succesvol de upgrade van ARIA en Eclipse uit. Dit zijn applicaties waarmee we de bestralingsplannen voor onze patiënten maken.
     

  • Nieuwe behandeltechnieken

    Hypofractionering

    Bij deze manier van bestralen wordt een hogere dosis per bestralingsfractie gegeven in een lager aantal bestralingen. Hierdoor hoeft de patiënt minder vaak te komen. Binnen de radiotherapie zien we de ontwikkeling dat hypofractionering bij een toenemend aantal tumorsoorten wordt toegepast en dat de ontwikkeling naar extreme hypofractionering doorzet; dus nog minder fracties per behandeling. Bij het ZRTI zetten we hypofractionering standaard in voor patiënten met borstkanker en prostaatkanker. In 2021 ontwikkelden we dit verder door in het zogeheten ”fast forward” schema voor behandeling van borstkanker. Patiënten die hiervoor in aanmerking komen, hoeven nog maar vijf keer bestraald te worden. In 2022 breidden we de indicaties hiervoor uit naar patiënten van 70 jaar en ouder, die op de gehele borst bestraald worden. Ook implementeerden we een vorm van extreme hypofractionering waarbij de prostaat in vijf fracties wordt bestraald.

    Stereotactische bestraling

    Met stereotactische bestraling kunnen we heel nauwkeurig een hoge dosis geven op een klein volume. Er komt daarbij minder straling in omliggend gezond weefsel. Patiënten hoeven hierdoor gemiddeld minder fracties te ontvangen. Daarbij is de kans op bijwerkingen minder. Deze vorm van bestraling wordt steeds meer ingezet. Bij het ZRTI zetten we deze techniek al in voor de bestraling van kleine longtumoren, uitzaaiingen in de longen of hersenen en uitzaaiingen in de ruggenwervels en het bot. Patiënten in Zeeland, West-Brabant en de Zuid-Hollandse eilanden hoeven voor dit type behandelingen dus niet meer ver te reizen, maar kunnen deze bij het ZRTI krijgen. In het afgelopen jaar hebben we gewerkt aan de voorbereidingen om de indicaties voor stereotactische bestraling van hersenmetastasen uit te breiden. Op dit moment behandelen we patiënten met maximaal vier uitzaaiingen. We verwachten de indicaties in 2023 uit te kunnen breiden.

    Rapidplan

    Rapidplan is een toepassing van kunstmatige intelligentie waarmee op basis van gegevens uit eerder gemaakte bestralingsplannen een bestralingsplan voor een individuele patiënt automatisch opgesteld kan worden. Binnen het ZRTI wordt dit toegepast bij prostaatbehandelingen en in 2022 hebben we dit uitgebreid naar de behandeling van blaas- en rectumkanker.
     
  • Uitkomstregistratie

    In het ZRTI meten we diverse kwaliteitsindicatoren. Veelal zijn dat procesindicatoren, zoals wacht- en doorlooptijden, aanmeldingen, en incidentmeldingen. Deze indicatoren zeggen echter niets over het behandelresultaat. Als ZRTI willen we juist daarin ook inzicht verkrijgen. In de afgelopen twee jaar hebben we hier stappen in gezet voor prostaat kankerpatiënten met de software-oplossing Noona. Met Noona kunnen we ervaringen van patiënten voorafgaand, tijdens en na de behandeling digitaal meten. We zijn in 2022 gestart met deze metingen voor borstkankerpatiënten.

     

  • Voorbereidingen implementatie nieuw elektronisch patiëntendossier (EPD)

    We vinden het belangrijk dat het EPD onze zorgprocessen ondersteunt en de samenwerking en veilige uitwisseling van gegevens met onze partners en onze patiënten faciliteert. Ook voor de hierboven genoemde uitkomstregistratie kan een nieuw EPD voordelen bieden. Landelijk wordt de wet- en regelgeving op het gebied van informatiebeveiliging voortdurend aangescherpt opdat deze gelijke tred houdt met de maatschappelijke ontwikkelingen. Een EPD moet aan deze wet- en regelgeving kunnen voldoen. Na een zorgvuldig evaluatietraject is besloten tot vervanging van ons huidige EPD. In nauwe afstemming met het stafbestuur, de ondernemingsraad, de cliëntenraad en de raad van toezicht hebben we besloten tot aanschaf van HiX van Chipsoft. Op 13 december ondertekenden we het contract. In 2022 hebben we al veel voorbereidingen getroffen om in 2023 tot implementatie over te kunnen gaan. M&I partners ondersteunt ons bij dit omvangrijke project. Het behelst niet alleen de vervanging van ons huidige EPD en de aanpassingen van werkprocessen. We grijpen dit moment aan om met de verwijzende ziekenhuizen een verbetering door te voeren in de informatievoorziening van het oncologisch proces. Hierover leest u meer in de paragraaf over samenwerking en netwerkzorg.
     

  • Studies en publicaties

    Deelname aan studies en onderzoek kan bijdragen aan het verbeteren van behandelmethodes of werkwijzen. Veelal zijn deze verbeteringen pas mogelijk wanneer veel data wordt verzameld. De schaalgrootte van het ZRTI maakt het lastig om zelf studies of onderzoeken te initiëren. Waar mogelijk nemen we deel aan landelijke studies. In 2022 hebben we geparticipeerd in onderstaande studies:
     

  • PelvEx II
    In deze studie wordt uitgezocht of de toevoeging van chemotherapie voorafgaand aan radiotherapie en operatie ervoor kan zorgen dat bij meer patiënten de tumor in zijn geheel verwijderd kan worden en dat daardoor de kans op genezing en langdurige overleving verbetert.
     

  • Tesar
    In deze studie worden twee behandelopties bij vroeg stadium endeldarmkanker met elkaar vergeleken: de reguliere behandeling met een aanvullende operatie waarbij de endeldarm wordt verwijderd en een behandeling bestaande uit aanvullende chemotherapie in tabletvorm met bestraling waarbij de endeldarm behouden blijft.
     

  • TOP 1 (studie is inmiddels gesloten)
    In deze studie wordt onderzocht wat het effect is van het achterwege laten van bestraling bij oudere vrouwen met vroeg stadium borstkanker die een borstbesparende operatie hebben ondergaan.
     
  • LORD
    Deze studie onderzoekt of de standaardbehandeling (operatie die eventueel gevolgd wordt door bestraling en/of hormoontherapie) bij laag risico (graad I/II) Ductaal Carcinoom In Situ (DCIS) veilig weggelaten kan worden. DCIS wordt beschouwd als een voorstadium van/verhoogd risico op invasief borstkanker.
     
  • Eslung (studie is inmiddels gesloten)
    Dit betreft een retrospectieve dataverzameling en analyses om een vergelijking te kunnen maken tussen de behandelresultaten van operatie en stereotactische radiotherapie bij stadium I niet-kleincellig longkanker.
     
  • PORTEC 4 (studie is inmiddels gesloten)
    Deze studie onderzoekt de waarde van een individueel moleculaire risicoprofiel om de nabehandeling na operatie voor vroeg stadium baarmoederkanker te bepalen.
     
  • Snapshot Rectumcarcinoom 2016 en LaNoReC study (studie is afgerond)
    Dit is een retrospectief onderzoek bij patiënten met rectumcarcinoom met als doel ontwikkelingen in de behandeling van rectumcarcinoom te evalueren. In het 2016 onderzoek ligt de focus op de diagnostiek en behandeling van de laterale lymfeklieren.
     
  • National study on anal cancer treatment and outcomes
    Een retrospectieve studie met als doel oncologische uitkomsten te analyseren van patiënten die zijn behandeld voor anuskanker in Nederland.
     
  • Descartes
    In deze studie wordt onderzocht of het in bepaalde specifieke situaties mogelijk is om radiotherapie als behandeling achterwege te laten. Bij deze studie is het ZRTI geen deelnemend centrum, echter hebben onze artsen wel een adviserende rol op het MDO waar samen met de verwijzend specialist besloten wordt of een patiënt in aanmerking komt voor deze studie.
     
  • Peryton
    Doel van deze studie is het verbeteren van de uitkomst van aanvullende radiotherapie bij patiënten met een recidief na een radicale prostatectomie. De patiënt loot bij deelname tussen twee studie-armen: gehypofractioneerde bestraling of klassiek gefractioneerde bestraling.
     
  • NVALT28
    Patiënten met longkanker die de chemotherapie en borstkas bestraling goed hebben afgerond, krijgen een behandeling met immuuntherapie aangeboden. De immuuntherapie met Durvalumab wordt standaard gegeven bij patiënten met niet-kleincellig longkanker die de chemotherapie en bestraling van de borstkas hebben gehad. Het onderzoek wil uitzoeken of een lage-dosis hersenbestraling de kans op het ontwikkelen van uitzaaiingen in de hersenen vermindert bij deze patiëntengroep. In dit onderzoek wordt ook gekeken of de lage-dosis hersenbestraling geen grote gevolgen heeft voor het geheugen. Het onderzoek heeft daarnaast als doel om uit te zoeken bij welke kenmerken van de kanker de lage-dosis bestraling het beste werkt.
     
  • Safe Stereo
    In deze studie wordt het effect onderzocht van verschillende stereotactische bestralingsschema’s bij uitzaaiingen in de hersenen. De standaard behandeling vindt plaats in één tot drie fracties en is afhankelijk van de grootte van de uitzaaiing. Met dit onderzoek wordt gerandomiseerd bekeken of een ander bestralingsschema met 5 fracties mogelijk beter is op zowel de lokale controle als de kans op radionecrose.
     
  • De impact van COVID-19 op de behandeling met radiotherapie in borstkanker patiënten (ZonMW)
    Dit project heeft als overkoepelend doel een grondige analyse uit te voeren van de effecten van de COVID-19-uitbraak op de zorg voor mensen met symptomen van kanker en de zorg voor mensen met kanker, om zo tot concrete aanbevelingen te komen voor toekomstig beleid.

We legden in ons toekomstplan 2021 – 2024 vast om in kaart te brengen welke behoeftes en ideeën er leven bij medewerkers over het doen van onderzoek en wat er voor nodig is om dit meer te faciliteren. We hebben daar een visie op geformuleerd. In het verlengde daarvan ligt het publiceren in vakliteratuur en het presenteren op congressen en symposia. Leden van de MFS (en een aantal andere collega’s) hebben een (groot) aandeel gehad in onderstaande publicaties:

Artikelen:

  • “Development and evaluation of an automated EPTN-consensus based organ at risk atlas in the brain on MRI” (mede-auteur Christa Gadellaa – van Hooijdonk)
  • “Excessive esophageal toxicity in patients with locally advanced non-small cell lung cancer treated with concurrent hypofractionated chemoradiotherapy and 3-weekly platinum doublet chemotherapy” (mede-auteur Christa Gadellaa – van Hooijdonk)
  • “Using oxygen dose histograms to quantify voxelised ultra-high dose rate (FLASH) effects in multiple radiation modalities Physics” (eerste auteur Frank Van den Heuvel)

Abstracts:

  • “Determining treatment margins in hypo-fractionated (Fast Forward) breast treatment” (Linda van der Heijden, Frank Van der Heuvel, Patricia Brouwers, Barbara Wachters) 
  • “Machine Learning in NTCP prediction---A superior alternative to the Lyman-Burman-Kutcher model” (mede-auteur Frank Van den Heuvel)
  • Illustration of a DNA-Damage Induction Model for FLASH Proton Irradiation (hoofd-auteur Frank Van den Heuvel)
  • “On Margins for Ultra-Hypo Fractionated EBRT Prostate” (Frank Van den Heuvel, Veronique Coen, Tom Harthoorn, Inge Jacobs, Isabelle De Marco, Boudien Mous-Van der Wegen)

Bijdragen:

  • External validation of a prediction model for timely implementation of innovations in radiotherapy” (bijgedragen door Ingrid de Bree, Mieketrien van Oort, Elmy Osté, Dirk-Jan Westerhof)
  • "Prognostic implications of lateral lymph nodes in rectal cancer: a population-based cross-sectional study with standardized radiological evaluation after dedicated training" (bijgedragen door Tilly Leseman)

Samenstelling medische staf en klinisch fysici in 2022:

Naam Functie
Mevr. dr. P.J.A.M. Brouwers Radiotherapeut-oncoloog, vicevoorzitter stafbestuur
Mevr. ir. F.M.F.C. Claassen Klinisch fysicus, voorzitter stafbestuur
Mevr. dr. V.L.M.A. Coen Radiotherapeut-oncoloog
Mevr. C.M.J. van Gestel Radiotherapeut-oncoloog
Dhr. C. Griep Radiotherapeut-oncoloog, raad van bestuur
Mevr. dr. M.G.A. van Hinsberg Klinisch fysicus
Mevr. I.M.L. Jacobs Radiotherapeut-oncoloog
Mevr. D.A.T. van Kampen Radiotherapeut-oncoloog (uit dienst per 13 juni 2022, tot die tijd voorzitter stafbestuur)
Mevr. M.F.E. de Kroon Radiotherapeut-oncoloog
Dhr. dr. M. de Langen Klinisch fysicus
Mevr. M.M. Leseman - Hoogenboom Radiotherapeut-oncoloog (per juni 2022 lid stafbestuur)
Mevr. dr. L.R. van Veelen Radiotherapeut-oncoloog
Mevr. ir. C.A.J.M. Vugts Klinisch fysicus
Mevr. B.V.A. Wachters Radiotherapeut-oncoloog, medisch manager
Dhr. dr. F. Van den Heuvel FAAPM Klinisch fysicus
Dhr. J. Houben Radiotherapeut-oncoloog (uit dienst per 30 juni 2022)
Mevr. A. de Ronde MSc Physician assistant
Mevr. C.A.P. Linthorst Radiotherapeut-oncoloog (in dienst per 1 juni 2022)
Mevr. D.P. Paardekooper - Schager MSc Physician assistant
Dhr. L.K. Yuen MSc Klinisch fysicus i.o. (in dienst per 1 november 2022)